‘ครุย’ เครื่องแสดงชนชั้น กับสถานะที่เปลี่ยนไป

ครุยวิทยฐานะ ของนักศึกษามหาวิทยาลัยก็เช่นกัน แรกเริ่มในยุโรปคนจะเข้าชั้นเรียนต้องสวมครุยเครื่องแบบบ่งบอกว่าเป็นผู้ศึกษา (ซึ่งสถานะของบัณฑิตนักศึกษาย่อมสูงกว่าสามัญชนคนกรรมกรไม่รู้หนังสือ) จนกระทั่งโลกเริ่มเปลี่ยน การเข้าเรียนมหาวิทยาลัยในอเมริกาไม่เคร่งครัดให้สวมเครื่องแบบครุยหนาหนักตลอดเวลา เอาแค่ปรับใช้ให้ สวมครุยวิทยฐานะในวันรับปริญญาสำเร็จการศึกษาแค่วันเดียว กลายมาเป็นธรรมเนียมสวมครุย (และหมวก) วิทยฐานะในงานรับปริญญาของมหาวิทยาลัยค่อนโลกในเวลาต่อมา

ส่วนธรรมเนียมไทยและชาติในย่านอาคเนย์ที่มีระบบชั้นกำกับโครงสร้างสังคมก็เช่นกัน เครื่องแต่งกายเป็นส่วนหนึ่งของระบบสังคมแบบมีชั้นอย่างเข้มงวด มิฉะนั้นจะถูกข้อหาทำเทียม มีข้อกำหนดห้ามชนชั้นสามัญนุ่งผ้าปัก ผ้ากรองทอง แต่งกายต้องตามฐานะตนมาก่อนแล้ว ส่วนครุยที่สยาม/ไทยรับมาเป็นเครื่องแต่งกายในชั้นหลังก็ชัดเจนมาแต่แรกว่า ยังเป็นเครื่องแต่งกายที่สามัญชนคนธรรมดาแต่งเองไม่ได้

ในสมัยรัชกาลที่ 6 ทรงออกพระกำหนดเสื้อครุย ร.ศ.130 (2455) ด้วยเพราะตอนนั้นธรรมเนียมแต่งครุยเริ่มหลากหลายแตกจากธรรมเนียมราชสำนักโบราณด้วยมีองค์กรใหม่ๆ ขึ้นมา กฎหมายนี้กำหนดว่า ผู้จะสวมเสื้อครุยต้องมีบรรดาศักดิ์หรือมีตำแหน่งที่กำหนดไว้ คือ ผู้พิพากษา พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชการผู้อ่านประกาศหรือคำถวายไชยมงคลชั่วขณะ

ในตอนนั้นการบวชนาคเขาสวมเสื้อครุยกันแล้ว ตามความในพระราชกำหนดเขียนไว้ว่า เจ้านาคที่จะบรรพชานั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้สวมเสื้อครุยตามประเพณีที่ทำมาแต่โบราณกาลต่อไปได้ แต่มีข้อแม้ห้ามมิให้ใช้เสื้อครุย ‘เกิน’ บรรดาศักดิ์ ถ้าเจ้านาคมีบรรดาศักดิ์เทียบไม่ถึงชั้นนายร้อยทหารบก นายเรือ หรือ รองอำมาตย์ฝ่ายพลเรือน ให้สวมได้แค่เสื้อครุยชั้นตรี

พระราชกำหนดดังกล่าว บ่งบอกชัดเจนว่า เสื้อครุยบ่งบอกชั้น ฐานะ ที่ละเอียดและเข้มงวด

ครุยของพระบรมวงศานุวงศ์ ใช้กรองทอง กรองเงิน ต่างจากครุยเสนามาตย์ ที่แบ่งเป็น 3 ชั้น เอก โท ตรี ชั้นเอกพื้นขาวปักทอง ส่วนชั้นตรีไม่มีปัก มีแค่สมรตกรองทองติดรอบขอบและปลายแขนเท่านั้น

ในต้นรัชกาลที่ 6 ครุยของสังคมไทยยังจำกัดเฉพาะพระบรมวงศานุวงศ์และเสนามาตย์ (ยกเว้นเจ้านาคบรรพชาแต่ต้องใช้ตามลำดับศักดิ์) มากระทั่งปี 2473 ค่อยเกิดมี พระราชกำหนดเสื้อครุยบัณฑิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และ พรบ.เสื้อครุยเนติบัณฑิต พ.ศ.2479 ในเวลาต่อมา

ครุยจึงค่อยๆ เริ่มเปิดให้ประชาชนคนทั่วไปที่ผ่านหลักสูตรเล่าเรียนชั้นสูงสามารถสวมใส่ได้

ครุยจึงเป็นความภาคภูมิใจ เป็นเครื่องบ่งชี้ชั้นฐานะสังคมที่ยกสูงขึ้นจากที่เคย มหาวิทยาลัยที่เดิมมีแค่จุฬาลงกรณ์ ขยายมามีธรรมศาสตร์ มีวิทยาลัยวิชาการศึกษาประสานมิตร ซึ่งมีศักดิ์ฐานะปริญญาบัตรและสามารถสวมครุยได้เช่นกัน ลูกหลานชาวบ้านธรรมดามีภาพถ่ายสวมครุยรับปริญญา เป็นที่เชิดหน้าชูตาสำหรับสังคมไทยยุคหลังสงครามโลกต่อเนื่องมา …

แต่ก็นั่นล่ะ การเปลี่ยนแปลงเป็นอนิจจัง ดั่งคำท่านว่า

จนยุคหลังๆ ครุยเริ่มคลายความศักดิ์สิทธิ์ลง อาจด้วยเพราะระบบการศึกษาที่เปิดกว้าง มีมหาวิทยาลัยมากมายจนกระทั่งล้นเกินจำนวนเด็กจบมัธยม ปริญญาตรีเริ่มไม่ขลัง จำนวนคนจบโท จบเอกมากมายในแต่ละปี ชุดครุยจึงไม่ได้อยู่ไกลเกินไขว่คว้าเหมือนกับยุคก่อนสงครามโลก ที่หากไม่ได้เป็นขุนนางราชการ หรือเรียนจบปริญญาจากมหาวิทยาลัยไม่กี่แห่ง ไม่มีสิทธิ์สวมใส่

พ่อนาคยุคนี้ออกบวชก็ไม่ได้เคร่งครัดศักดิ์ฐานะ ส่องกระจกดูตัวเองว่ามีสิทธิ์สวมครุยบรรพชาแบบไหน และดูเหมือนว่าไม่มีใครสนใจแล้วว่ามันจะเป็นครุยชั้นไหนขอให้พ่อนาคสวมก็พอ ที่เขาสนใจคือ ขบวนแห่จะเถิดเทิงเชิดหน้าชูตาขนาดไหนมากกว่า 

ส่วนชุดครุยวิทยฐานะยิ่งแล้วใหญ่ เพราะปัจจุบันเด็กน้อยเรียนจบอนุบาลก็มีพิธีจบ มีครุยโรงเรียนให้สวมอำลาก่อนจะไปสู่ระดับชั้นประถม ภาพถ่ายของบัณฑิตในชุดครุยที่เคยเชิดหน้าชูตา แบบที่บ้านไหนลูกหลานสวมครุยรับปริญญาจะมีรูปถ่ายติดข้างฝา เลื่องลือไปทั้งอำเภอก็เริ่มไม่เป็นแบบเดิม เพราะลูกใครๆ ก็จบปริญญากันง่ายๆ เหมือนๆ กันทุกบ้าน

สังคมเปลี่ยน คุณค่าของสิ่งบางสิ่งก็เปลี่ยนตาม

SOURCE : www.bangkokbiznews.com